Dziedzictwo i tradycje

Oddział Dywersji Bojowej AGAT (1943-1944)

Agat (Anty-Gestapo) – kryptonim oddziału dywersji bojowej Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej, zmieniony w styczniu 1944 na Pegaz (Przeciw-Gestapo). Historia kompanii “Agat”/”Pegaz”, późniejszego batalionu “Parasol” zaczyna się w dniach 19 i 20 czerwca 1943 r. Wówczas to na odprawie Głównej Kwatery Szarych Szeregów, przeprowadzonej w willi prof. Handelsmana w Strugach koło Warszawy, kpt. Adam Borys “Pług” poinformował kierownictwo Szarych Szeregów, że powierzono mu misję tworzenia nowego oddziału bojowego, przeznaczonego do akcji przeciw czołowym przedstawicielom niemieckiego aparatu terroru. “Pług” poinformował zebrane gremium również o tym, że oddział ów postanowił utworzyć w oparciu o młodzież Grup Szturmowych. W związku z tym, że przedstawiciele Głównej Kwatery od początku przychylili się do opisywanej inicjatywy bardzo przychylnie, prace nad utworzeniem oddziału poszły bardzo szybko do przodu.

Ostatecznie już pod koniec sierpnia 1943 r., został on powołany do życia i potraktowany jako III kompania Batalionu “Zośka”, detaszowana (odkomenderowana) do specjalnych zadań, lecz nie zrywająca organizacyjnych związków z batalionem i podobnie jak on podlegająca dwutorowo: Sztabowi Kedywu KG AK oraz kierownictwu Szarych Szeregów. W skład III kompanii “wydzielonej” Batalionu “Zośka” z miejsca uniezależnionej od macierzystego batalionu, weszły trzy drużyny Grup Szturmowych: dwie z hufca “Centrum” i jedna z hufca “Południe”. Były to drużyny “CR-200”, “CR-500” oraz “Sad-100”, które łącznie liczyły około 75 żołnierzy, co stanowiło siłę plutonu Grup Szturmowych. Ponadto do oddziału dokooptowano drużynę dziewcząt z żeńskiej organizacji harcerskiej, prowadzoną przez Irenę Malento “Jenny”. W założeniu organizacyjnym wspomniane wyżej drużyny miały stanowić trzon późniejszej kompanii i poprzez przyjmowanie nowych członków rozrosnąć się w niedalekiej przyszłości do stanu pełnej kompanii. “Kompania wydzielona”, dowodzona przez kpt. “Pługa” otrzymała kryptonim “Agat” (skrót od Anty-gestapo) i jako oddział o szczególnych zadaniach została podporządkowana początkowo mjr. Kiwerskiemu, a następnie bezpośrednio płk. Emilowi Fieldorfowi “Nilowi”. Po naciskiem kierownictwa harcerskiego, model kierowania nią został uformowany niemal analogicznie do dawniejszego modelu kierowania Grupami Szturmowymi Szarych Szeregów.

Pomimo zachowania tego tradycyjnego, harcerskiego modelu kierowania, oddział stopniowo tracił kontakt z Szarymi Szeregami, który w późniejszym okresie został sprowadzony praktycznie do minimum. Głównymi przyczynami niemal całkowitego zerwania więzi organizacyjnych z harcerstwem, było zarówno jasne w tej kwestii stanowisko “Pługa”, ale także szczególny charakter i rodzaj wykonywanych przez “Agat” zadań z jednej strony, a z drugiej – szybki napływ do oddziału elementu czysto wojskowego. Dzięki wspomnianemu, szybkiemu napływowi żywiołu wojskowego jeszcze w ciągu 1943 r., “Agat” mógł stać się z harcerskiego plutonu, pełnowartościową kompanią.

Akcje bojowe

Akcja Bürkl – Pierwsza duża akcja oddziału miała miejsce 7 września 1943 w Warszawie, na rogu ulic: Marszałkowskiej i Litewskiej. Było to wykonanie wyroku na zastępcy komendanta Pawiaka, Franzu Bürklu. Akcja zakończyła się powodzeniem. Akcja Kretschmann – 24 września 1943 na rogu ulic: Dmochowskiego i Rozbrat żołnierze „Agatu” zastrzelili zastępca komendanta Gęsiówki, SS-Hauptscharführera Augusta Kretschmanna. Akcja Weffels – 1 października 1943 grupa żołnierzy oddziału pod dowództwem podporucznika Kazimierza Kardasia „Orkana” wykonała wyrok polskiego sądu podziemnego na SS-Sturmmannie Ernscie Weffelsie – bestialskim kierowniku zmiany oddziału kobiecego Pawiaka, tzw. „Serbii”. Akcję przeprowadzono bez strat własnych. Akcja Kutschera – Akcją najbardziej znaną pozostał przeprowadzony 1 lutego 1944 zamach na Kutscherę, dowódcę SS i Policji dystryktu warszawskiego. Mimo starannego planowania, w trakcie akcji i na skutek odniesionych podczas jej trwania ran zginęło czterech żołnierzy „Agatu”: Bronisław Pietraszewicz „Lot”, Marian Senger „Cichy”, Kazimierz Sott „Sokół” oraz Zbigniew Gęsicki „Juno”.

Należy zaznaczyć, że działań kompanii „Agat” nie należy mylić z szeroko pojętą tzw. partyzantką miejską, która była domeną pododdziałów dywersyjno – bojowych (tzw. pododdziałów DB) wchodzących w skład Kedywu Okręgu Warszawa AK. Działania te obejmowały znacznie szerszy zakres niż działania Agat-u, który realizował wyłącznie zadania o charakterze specjalnym likwidacji celów o szczególnym znaczeniu dla przeciwnika i odgrywających kluczową rolę w aparacie terroru. Efekty działań bojowych kompanii „Agat” były typowe dla działań specjalnych:

wymierny efekt w postaci likwidacji celu o kluczowym znaczeniu dla przeciwnika, efekt psychologiczny (osłabienie morale przeciwnika i wzmocnienie morale własnego społeczeństwa), efekt polityczny (zmiana lub modyfikacji polityki okupanta), działanie w warunkach konspiracyjnych na terenie okupowanym i kontrolowanym przez przeciwnika, co wymuszało zastosowanie specyficznych form walki.

Powstania Śląskie

Trzy konflikty zbrojne na Górnym Śląsku, które miały miejsce w latach 1919–1921 między ludnością polską i niemiecką. Odbyły się one w okresie formowania się Państwa Polskiego po zakończeniu I wojny światowej.

I powstanie śląskie – od 16 sierpnia do 24 sierpnia 1919 r.
II powstanie śląskie – od 19/20 sierpnia do 25 sierpnia 1920 r.
III powstanie śląskie – od 2/3 maja (już po plebiscycie) do 5 lipca 1921 r.

III powstanie śląskie – wystąpienie zbrojne trwające od 2/3 maja do 5 lipca 1921 r., mające na celu przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Ostatnie z trzech powstań śląskich. Powstanie to było jedną z pięciu polskich insurekcji zakończonych sukcesem. Wraz z dwoma powstaniami wielkopolskimi: z 1806 r. i z lat 1918–1919, powstaniem sejneńskim z 1919 r. oraz II powstaniem śląskim z 1920 r. jest zaliczane do zwycięskich powstań narodowych w historii Polski.

Grupa Wawelberg

Grupa Destrukcyjna „Wawelberga” – zespoły dywersyjne prowadzące działania specjalne, zorganizowane przez Oddział II Sztabu Generalnego WP, działające na rzecz III powstania śląskiego (3 maja – 5 lipca 1921). Pierwsza w Rzeczypospolitej Polskiej formacja wojskowa działań specjalnych. Po wybuchu powstania grupa podlegała bezpośrednio Wodzowi Naczelnemu ppłk. Maciejowi Mielżyńskiemu, a następnie Kazimierzowi Zenktellerowi.

Nazwa grupy pochodziła od pseudonimu dowódcy grupy kpt. Tadeusza Puszczyńskiego „Wawelberg”. Struktura powstała w grudniu 1920 jako Referat Destrukcji Dowództwa Obrony Plebiscytu. Kierował nim początkowo por. Stanisław Baczyński ps. „Büttner”, a następnie od stycznia 1921 kpt. Tadeusz Puszczyński ps. „Wawelberg”. W lutym 1921 referat liczył: 9 oficerów, 4 podchorążych, 4 sierżantów, 5 plutonowych, 2 kaprali i 22 szeregowych. Skład oddziałów dywersyjnych wywodził się z uczestników grup dywersyjnych z II Powstania śląskiego, oficerów WP oraz członków Pogotowia Bojowego PPS.

Bezpośrednio przed wybuchem powstania w nocy z 2 na 3 maja 1921 Grupa Destrukcyjna w składzie 46 ludzi wykonała zadanie wysadzenia siedmiu mostów na liniach kolejowych łączących Śląsk z resztą Niemiec (Akcja „Mosty”): most żelazny pod Opolem (kpt. Tadeusz Puszczyński), most kolejowy pod Popielowem (pchor. Stanisław Pelc), tor kolejowy Opole – Wrocław (ppor. Konrad Strzelczyk-Łukasiński), most kolejowy pod Wołczynem (pchor. Stanisław Czapski), most na rzece Osobłodze pod Głogówkiem (pchor. Stanisław Gliński), most pod Racławicami Śląskimi (pchor. Józef Sibera), tor kolejowy pomiędzy Prudnikiem a Racławicami Śląskimi (pchor. Janusz Meissner).

Po wybuchu powstania 5 i 6 maja oddziały brały udział m.in. w walkach o Strzelce Opolskie; od 7 maja opuściły linię frontu dokonując reorganizacji pod nazwą „Grupa Destrukcyjna Wawelberga”. Grupę zasilili wówczas ochotnicy – studenci z warszawskich uczelni z ZNMS oraz małoletni z Korpusu Kadetów ze Lwowa i Modlina, którzy uciekli do powstania. Grupa liczyła wówczas ok. 130 żołnierzy, w tym 23 oficerów i podchorążych. Oddziały brały udział w walkach w maju i czerwcu 1921. W połowie czerwca oddziały zostały wycofane z frontu. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych postanowiła o utworzeniu specjalnej grupy szturmowej z dotychczasowego oddziału destrukcyjnego i dwóch batalionów odwodowych. Dowództwo oddziału „Grupa Konrada Wawelberga” objął kpt. Tadeusz Puszczyński. Oddział ten już nie wziął udziału w walkach i zakończył działalność w lipcu 1921.

“Znak Honorowy Grupy szturmowej Wawelberg” ustanowiony został w 1921 roku przez Komisję Likwidacyjną Grupy Szturmowej “Wawelberg” na wniosek oficerów grupy oraz jej dowódcy kpt. Jackowskiego. Odznakę przyznawano uczestnikom Grupy za akcje powstańcze prowadzone w okresie od 2 maja do 5 lipca 1921. Odznakę projektował prawdopodobnie inż. Nowacki na zlecenie Komisji Likwidacyjnej Grupy Szturmowej. Wykonawcą był Jakub Józef Walenta.

Samodzielny Oddział Szturmowy

Dowódca por. marynarki Robert Oszek – III Powstanie Śląskie.

19 lutego 1921 roku został mianowany porucznikiem marynarki, równocześnie urlopowany i skierowany na Górny Śląsk. 27 lutego 1921 roku zgłosił się w Dowództwie Obrony Plebiscytu włączając się w działania mające na celu przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Na początku maja 1921 roku z byłych marynarzy stworzył specjalny oddział szturmowy, który został zmotoryzowany i wyposażony w improwizowane samochody pancerne. Jak dowódca oddziału bierze udział w walkach w trakcie III powstania śląskiego w składzie Grupy „Północ”, m.in. w bitwie o Górę św. Anny. W dniu 4 czerwca 1921 roku dowodził oddziałem, który stłumił bunt w dowództwie Grupy „Wschód”, którego członkowie zamierzali aresztować Wojciecha Korfantego.

Po zakończeniu powstania został komendantem konspiracyjnej Organizacji „P”, której celem była ochrona polskich placówek i instytucji do momentu ich przejęcia przez władze polskie. Funkcję tę pełnił do czerwca 1922 roku. W 1922 roku został awansowany do stopnia kapitana marynarki i ponownie rozpoczął służbę w Marynarce Wojennej. Zmarł w Katowicach 13 kwietnia 1938 roku, a w dniu 16 kwietnia został pochowany na cmentarzu garnizonowym w Katowicach przy ul. Zgrzebnioka (obecnie pomiędzy ul. Ceglaną i ul. Meteorologów).

Ordery i odznaczenia:

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)
Krzyż Niepodległości
Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi Krzyż Żelazny II Klasy, 10 czerwca 1915
Krzyż Żelazny I klasy, 8 października 1917
Krzyż Hanzeatycki
Honorowa Odznaka Plebiscytowa
Odznaka Orła Górnośląskiego

Znak “Oddziały Szturmowe” wydany został w czasie trwania III Powstania Śląskiego. Noszony był przez niektórych członków oddziałów szturmowych wchodzących w skład batalionów śmierci. Oddziały te wchodziły z kolei w skład Dowództwa Obrony Plebiscytowej przemianowanego w Naczelną Komendę Wojsk Powstańczych. Odznaka “Oddziałów Szturmowych” wydana została przez dowództwo batalionów śmierci, otrzymywali ją członkowie grup szturmowych działających w czasie III Powstania Śląskiego.

Dywizjon Jazdy Ochotniczej

Dywizjon Huzarów Śmierci – pododdział kawalerii Wojska Polskiego II RP i Wojska Litwy Środkowej. 23 lipca 1920 r., w czasie wojny polsko-bolszewickiej, rozpoczęto w Białymstoku formowanie jednostki Dywizjonu Jazdy Ochotniczej (była to oficjalna nazwa tego pododdziału) w składzie dwóch szwadronów: konnego i pieszego. W jego skład weszli żołnierze Jazdy majora Jaworskiego i Pułku Jazdy Tatarskiej oraz ochotnicy.

30 lipca tego roku pod wsią Dzierzbany jednostka przeszła swój chrzest bojowy. Zdobyto wówczas dwa karabiny maszynowe, które dały podstawy do formowania szwadronu karabinów maszynowych. Zaprzysiężenie dywizjonu odbyło się w Prostyni. 2 sierpnia oddział podporządkowany został dowódcy XXIX Brygady Piechoty. 10 sierpnia pod Warszawą w jego skład włączony został szwadron łódzkiej policji konnej pod dowództwem komisarza Andrzeja Jezierskiego. Następnego dnia dowódca 1 Armii podporządkował dywizjon płk. Małachowskiemu, dowódcy Grupy „Zegrze”. 14 sierpnia w czasie bitwy warszawskiej huzarzy podporządkowani zostali dowódcy IV batalionu 157 Pułku Piechoty i wraz z nim przez dwa kolejne dni walczyli pod Nieporętem. 16 sierpnia dywizjon ubezpieczał VI Brygadę Piechoty Legionów nad Narwią, a następnego dnia razem z batalionem lotniczym obsadzał odcinek „Beniaminów”, do drogi ze wsi Borki. Tego samego dnia w południe dywizjon podporządkowany został gen. Żeligowskiemu, a wieczorem pod wsią Borki wykonał szarżę siłami półszwadronu, w wyniku której odzyskane zostały cztery polskie działa z jaszczami. Pod Mińskiem Mazowieckim ze składu dywizjonu wyłączony został szwadron łódzkiej policji konnej. 21 sierpnia pod Myszyńcem dywizjon dwa razy szarżował na tabory sowieckie. W czasie drugiej szarży zdobył 9 armat.

1 lutego 1921 roku oddział wycofany został do Gudunaj i wcielony do 23 Pułku Ułanów Nadniemeńskich jako 5 i 6 szwadron. Jednocześnie z dywizjonu wyłączono pluton łączności i pluton karabinów maszynowych, które włączono w skład Szwadronu Sztabowego Dywizji Jazdy Wojsk Litwy Środkowej. W marcu oba szwadrony skierowane zostały do Wilna, ówczesnej stolicy Litwy Środkowej. 20 marca szwadrony wydzielone zostały z 23 Pułku Ułanów Nadniemeńskich i przydzielone w charakterze kawalerii dywizyjnej do 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej (5 szwadron) i 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej (6 szwadron). 22 lipca 1921 r. Minister Spraw Wojskowych nakazał włączyć szwadrony do 3 Pułku Strzelców Konnych. 5 Szwadron początkowo przemianowany został na 3, a później na 2 szwadron 3 Pułku Strzelców Konnych natomiast 6 Szwadron po wcieleniu do 3 Pułku Strzelców Konnych został 7, a później 3 szwadronem. 27 kwietnia 1922 r. oba szwadrony przybyły do Białegostoku – pokojowego garnizonu 3 Pułku Strzelców Konnych. 8 grudnia 1922 r. cały pułk przeniósł się do garnizonu Wołkowysk.

Dywizjon Huzarów Śmierci nigdy nie poniósł porażki.

Podczas bitwy warszawskiej i działań pościgowych szwadron Policji Konnej , jako 3 szwadron Dyonu “Huzarów Śmierci” posiadał własny sztandar bojowy, ofiarowany jeszcze w styczniu 1919 r. przez społeczeństwo Łodzi. Policjanci byli do niego bardzo przywiązani i nawet w czasie najgorętszych walk nie rozstawali się z nim na chwilę. Wykonany był w kształcie proporczyka. Z lewej strony na środku znajdował się wyhaftowany srebrną nicią orzeł z uniesionymi ku górze skrzydłami i złotą koroną na głowie. Pod nim napis: “P. P. w Łodzi 13/1 19 r.” Z prawej strony sztandaru wyhaftowany był wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej z Dzieciątkiem na ręku. W pełnym słowa znaczeniu trudno nazwać ten symbol sztandarem, gdyż kształtem i rozmiarami przypomina bardziej proporczyk bojowy. Mimo to policjanci z 3 szwadronu uważali go za swój sztandar i przypisywali mu ogromne znaczenie i rolę w oddziale.

Jedną z najciekawszych pamiątek po Dyonie “Huzarów Śmierci” jest dość rzadko spotykana odznaka pamiątkowa, ustanowiona w 1921 r. jako “pamięć służby, przebytych pochodów i walk”. Zdaniem wybitnego znawcy tematu Krzysztofa Filipowa, odznaka zaprojektowana została przez dowódcę porucznika Józefa Silę-Nowickiego. Grono inicjatorów jej ustanowienia nazywało ją “Odznaką Pułku Huzarów Śmierci”. Nadanie odznaki potwierdzone było specjalnym zaświadczeniem z pieczęcią dywizjonu i podpisem jego dowódcy. Znanym wykonawcą odznaki był Gustaw Sosnowski z Warszawy.

Sektor Góra Stracenia

Góra Stracenia – wzgórze na Roztoczu Wschodnim, w północno-zachodnim rejonie Lwowa, 339 m n.p.m. Od XV w. było to miejsce tracenia przestępców. W 1769 powieszono tu hajdamaków schwytanych we Lwowie i w okolicy. Na bezleśnym niegdyś wzgórzu stała doskonale widoczna z centrum miasta szubienica. Wzgórze uzyskało nazwę „Góra Stracenia”, gdy 31 lipca 1847 Austriacy dokonali tu egzekucji Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego – przywódców polskiego sprzysiężenia niepodległościowego, które miało na celu wywołanie powstania w Galicji w 1846, zdławionego przez zaborcę przez wywołanie rzezi galicyjskiej. Z uwagi na strategiczne, górujące nad północno-zachodnią częścią miasta położenie, w czasie polsko-ukraińskiej bitwy o Lwów w 1918 Góra Stracenia była miejscem zaciętych walk.

Straceńcy – zapomniani bohaterowie Lwowa

Określenie tego oddziału pochodzi od nazwy wzniesienia, gdzie toczył on swe najzacieklejsze boje, a więc Góry Stracenia. Miejsce to górowało nad innymi, co czyniło go arcyważnym punktem na mapie miasta. Kto kontrolował Górę Stracenia, ten mógł dokładnie obserwować poczynania nieprzyjaciela w tym rejonie.

Sytuacja jaka miała miejsce na jesieni 1918 jeszcze nigdy nie była tak korzystna dla sprawy polskiej. W posadach chwiała się monarchia austro-węgierska i w kuluarach mówiło się, iż w wyniku porażki zaborców, dążenia do odbudowy państwa polskiego w końcu zakończą się sukcesem. Lecz walka o los Galicji dopiero się zaczynała. W nocy z 31 października na 1 listopada Ukraińcy dokonali we Lwowie zamachu, o godz. 2.00 w nocy internując polskich żołnierzy zgrupowanych w koszarach na ulicy Kurkowej. Gdy okazało się, że dowódcy batalionów szturmowych austriackiego i węgierskiego potwierdzili neutralność w nowo powstałym konflikcie, siły ukraińskie zaczęły przystępować do zajmowania kolejnych strategicznych pozycji w mieście. Wywołało to natychmiastową reakcje ludności polskiej. Oddolnie zaczęły się w mieście formować grupy polskie, zwalczające Ukraińców. W większości przypadków były one bardzo słabo wyposażone i nie miały kontaktu z Naczelnym Dowództwem. Broń zdobywały rozbrajając ukraińskie patrole. Tak sformował się grupa pod dowództwem por. Romana Abrahama. Jej trzon stanowiła lwowska młodzież, świetnie znająca miasto, gotowa do poświęceń i wielkich aktów odwagi.

Roman Abraham

14 listopada pozostaje najtragiczniejszym dniem heroicznej obrony Lwowa, na całym odcinku północnym dochodziło do starć z nacierającymi wojskami płk. Dmytra Witkowskiego. Rozbite oddziały polskie musiały wycofać się z Zamarstynowa – część udała się w kierunku Kleparowa, inni zmierzali ku Górze Stracenia. Góra stała się celem ataków Ukraińców zwłaszcza, że większość oddziału Straceńców została wysłana do walki o Dworzec . To wtedy 5-osobowa załoga obrony musiała ustąpić z pozycji wobec naporu przeważających wojsk przeciwnika. Żołnierze Polscy nie zostali okrążeni, dzięki śmiałej obronie ppłk. Alfreda Grefnera i pomocy otrzymanej z pobliskich domów Kleparowa. Placówka jednak została szybko odbita przez powracającą jednostkę Abrahama, której udało się odepchnąć przeciwnika, aż do stacji na Podzamczu. Do wieczora trwały walki o stary most kolejowy – przechodzący z rąk do rąk sześciokrotnie, gdy ostatecznie obsadzili go Polacy.

Jednym z najbardziej znanych żołnierzy pod dowództwem por. Abrahama był Antoni Petrykiewicz. Ten młody lwowski chłopak w momencie rozpoczęcia walk miał zaledwie 13 lat i uczęszczał do II klasy gimnazjum. Swoją ostatnią bitwę stoczył na obrzeżach Lwowa w rejonie Persenkówki, w której to został ciężko ranny i ostatecznie zmarł w wyniku odniesionych ran 16 stycznia 1919 roku. Wcześniej jednak doczekał się wyzwolenia Lwowa i zatknięcia polskiego sztandaru na lwowskim ratuszu. 22 stycznia 1920 roku w rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego, pośmiertnie został mu nadany Order Virtuti Militari. Do dziś pozostaje on najmłodszym kawalerem tego odznaczenia.

Cechą charakterystyczną oddziału Straceńców była czaszka z literami G i S, umieszczana najczęściej na ramieniu walczących żołnierzy. Ten znak rozpoznawczy miał pomagać w zwalczaniu aktów dywersji Ukraińców pozostających na tyłach pozycji polskich (łatwo było poznać, kto swój). Symbol ten służył także budowaniu więzi pomiędzy walczącymi młodymi ludźmi, którzy mimo, iż wcześniej mogli się nawet nie znać, to walczyli i przelewali krew u swego boku.

Czaszka na ramieniu wzbudzała także szacunek i strach wroga, który wielokrotnie potykał się z tym doborowym oddziałem.

Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Grupy_Szturmowe

http://www.dws-xip.pl/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Agat_(AK)

http://batalionparasol.pl/kompania-agat-jako-pododdzial-wojsk-specjalnych/

http://www.dz.urz.mon.gov.pl/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Grupa_Wawelberg

https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstania_%C5%9Bl%C4%85skie

https://pl.wikipedia.org/wiki/Robert_Oszek

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dywizjon_Jazdy_Ochotniczej

Mieczysław Wełna, Odznaki Powstań Śląskich Katalog, Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu, Wrocław 1985

Marek Gajewski, Huzarzy Śmierci Wojny 1920 r.; Ośrodek Badań Historii Wojskowej Muzeum Wojska w Białymstoku, Białystok 1999

https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3ra_Stracenia

http://www.realpolitik.pl/stracency-zapomniani-bohaterowie-lwowa/

Page updated

Google Sites

Report abuse